Isaak De Bancole and Youki Kudoh

De Kiriko Gael Garsia Bernal

John Hurt Bill Murray

Σαράντης Καραβούζης De kiriko

Tilder Swinton Σαράντης Καραβούζης

Isaak De Bancole

ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ THE LIMITS OF CONTROL

Ο καταξιωμένος σκηνοθέτης Τζίμ Τζάρμους μέσα από τη στοιχειώδη αφηγηματική γραφή του στην νέα του αυτή ταινία «ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ (THE LIMITS OF CONTROL)» …˙ ακροπατώντας μετέωρος σε τεντωμένο, σαν τρίχα, λεπτό σχοινί αφηγηματικής ισορροπίας, και μέσα σε ατμόσφαιρα λιτού και υποβόσκοντος κινηματογραφικού ύφους underground, στα όρια δηλαδή κατανόησης του θεατή˙ προσπαθεί, να βγάλει προς τα έξω τη δραματική αντίφαση να χαθεί ή να μην χαθεί η λευτεριά του Υποκειμένου μέσω του ελέγχου του από το ψευδεπίγραφο αντικειμενικό υποκείμενο! Τρόπος και μέσον κατ’ εξοχήν το οποίο χρησιμοποιεί στην ουσία το καπιταλιστικό σύστημα, ετούτη τη φορά, για να καπελώσει την ανεξαρτησία του Υποκειμένου. Στη ταινία, η φαντασία του Υποκειμένου μαζί με την εμβάθυνση του σε Βουδιστικές φιλοσοφικές πρακτικές ψυχεδελικού τύπου, όπως του τάι τσι και κουί κόνγκ, συμπυκνωμένες όλες μαζί στη μεταφορική μορφή της χορδής ενός μαγικού βιολιού, φαίνεται να αποτελούν το όπλο εξόντωσης της Βαρβαρότητας και του ελέγχου του κυρίαρχου συστήματος. Όμως και σε τελική και πιο βαθύτερη ανάλυση αναδεικνύεται από τον ίδιο τον σκηνοθέτη, πως μόνον η ίδια η διαχρονικώς επιμένουσα Στάση Ζωής και κυρίως η έμφυτη Γνώση του Υποκειμένου είναι μάλλον αυτά που τελικώς βάζουν τη θηλιά στον λαιμό του μεγάλου αδελφού, λίγο πριν και αμέσως μετά την επικράτηση του Νέου κόσμου του Όργουελ (1984). Ανάμεσα απ’ το αισιόδοξο και το απαισιόδοξο, με ανεπαίσθητο χιούμορ ερμηνευτικό και μόνον, Ταινία βαθειά ανατρεπτική και γι’ αυτό σταθερά κολλημένη στο χείλος του πουθενά και της τρυφερότητας. Μιας Πανανθρώπινης (sic) Yποκειμενικής τρυφερότητας. Ταινία˙ με λόγο και χωρίς λόγο˙ που όμως παντού μέσα της πλανιέται το αινιγματικό Υποκείμενο, σαν αόρατος Άγγελος, πάνω και μακριά στο Συμπάν που δεν έχει κέντρο και άκριες, κι ό οποίος αγναντεύοντας διαρκώς περιμένει τη στιγμή που αποφασιστικά και θλιμμένα θα τιμωρήσει τα ίδια του τα θαυμαστά αντικειμενικά έργα!
Άμα, γυρίζοντας σπίτι, σκεφτείς καλά αυτή τη ταινία πιθανόν και να την συμπαθήσεις. Και αν έτσι συμβεί πάει να πει ότι κάτι κέρδισες απ’ την πάλη σου με τον ίδιο σου τον αντικειμενικό! (sic) εαυτό! Ταινία κυρίως για νεαρά Υποκείμενα που ελπίζουν καλύτερες κοινωνίες απ’ αυτές του σήμερα˙ αλλά και για μεγαλύτερα Υποκείμενα, που χωρίς να γλύφουν και να συμμαχούν με το σύστημα, περιμένουν εντός των ορίων ελέγχου κάποιος, κάποιοι; να το αλλάξουν! Το σκεπτικό του Τζίμ Τζάρμους τελικά μου θυμίζει την φιλοσοφία του Αιγύπτιου διανοούμενου Ναγκίμπ Μαχφούζ με τη διαφορά, ότι ο πρώτος βιασμένος, χωρίς εκδικητικές μικροεπιδιώξεις, επισπεύδει την Επανάσταση, με τον αρχηγικό και πλήρη αυτοέλεγχο του Υποκειμένου του, βασιζόμενος σε αποστασιοποιημένες απ’ την πεζή πραγματικότητα υπερβάσεις, υπερβάσεις αδοκίμαστες διαχρονικά, ο δεύτερος πιο απλουστευτικός και ίσως πιο αληθοφανής και πιο κοντά στα Ανθρώπινα βλέπει ότι η Επανάσταση συντελείται καθημερινά μέσα από την διαχρονική Στάση και Θέση Ζωής των Υποκειμένων. Βεβαίως και στις δύο περιπτώσεις, ας σημειωθεί σαν τελική διάκριση, το ότι μόνο ο δεύτερος τιμήθηκε με νόμπελ και όχι ο πρώτος. Μπορεί κι αυτό να έχει ή να μην έχει τη σημασία του!
Από εκεί και πέρα η Μαδρίτη, η Ισπανία σε πλάνα του Τζάρμους μου θύμισαν πίνακες του φίλου μου Σαράντη Καραβούζη και του de kiriko. Πίνακες της πραγματικής και της αρχαίας και βαθειάς θλίψης, στο επ’ άπειρον; του Υποκειμένου.
Η φωτογραφία Christopher Doyle επεξηγηματική και στις λεπτομέρειες της διακρίνεται και διαρκώς υποβοηθά την ηθελημένη σκηνογραφικά λιτότητα της αφήγησης.
Οι ηθοποιοί υπέροχοι στις ερμηνείες τους! Με τον Ισαάκ Ντε Μπανκολέ, ξεχωριστό και τέλειο, σαν, σε λαξευμένο γρανίτινο βράχο, εικόνα του εκτός ελέγχου Υποκειμένου. Με την Τίλντα Σουίντον, σαν πλάσμα εξωτικό και αιθέριο φιλοσοφημένης μεταφυσικής πραγματικότητας, στα όρια του εκτός ελέγχου κι αυτή. Και με όλους τους άλλους όπως τους: Τζον Χερτ, Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, Μπιλ Μάρεϊ, Γιούκι Κούντο, Paz de la Huerta κ.α, σωστούς ο καθένας και εντυπωσιακούς ανάλογα με την ερμηνευτική θέση (μικρή ή μεγάλη) που γι’ αυτήν επιλέχτηκαν από τον πρωτοποριακό σκηνοθέτη Τζίμ Τζάρμους.
Και πάλι λεω, ότι η ταινία αν και δύσκολη σε πρώτη ματιά, εν τούτοις για τους νέους και τους μεγαλύτερους και όπως τους περιέγραψα πιο πάνω, σαφώς σκιαγραφεί την πρόοδο του Υποκειμένου και την Πανανθρώπινη διαχρονική Ελπίδα του να ξεπεράσει τον εαυτό του έξω απ’ τα όρια του ελέγχου κάθε συστήματος! Γι’ αυτό και την συνιστώ.
Άγγελος Κότσαρης
19. 11. 09